Succesvol investeren in kwetsbare jongeren
Ongeveer één op de twintig jongeren heeft geen werk en geen startkwalificatie. Daardoor lopen zij een groter risico op langdurige werkloosheid, armoede en schulden, dakloosheid, psychische problemen en een sociaal isolement. Edwin van der Moolen, docent/coach bij Landstede in Zwolle, biedt statushouders en kwetsbare jongeren al drie jaar succesvolle ondersteuning bij het vinden en behouden van werk of bij het opdoen van voldoende taalkennis en competenties om te kunnen terugstromen naar een reguliere opleiding. Het leerwerkbedrijf Vakmensen B.V. faciliteert hem hierin.
Samson en Aman zien het al voor zich: ze willen werken in de techniek. Omdat ze nog geen middelbareschooldiploma hebben, volgen ze een beroepsopleiding op niveau 1. Dat valt niet mee. De beide jongeren zijn opgegroeid in Eritrea. Ze begrijpen en spreken nog bijna geen woord Nederlands. Vakken volgen, gesprekken met een docent, stages: de taalbarrière maakt het bijna onmogelijk. De jongens raken gedemotiveerd. Als er niets gebeurt, verlaten ze de school vroegtijdig.
Innovatief onderwijs
Als docent/coach bij de entreeopleidingen van Landstede had Edwin van der Moolen regelmatig jonge statushouders zoals Samson en Aman in de klas, naast andere kwetsbare jongeren. Mensen die in het reguliere onderwijssysteem dreigden uit te vallen. Dat zette hem aan het denken over het onderwijssysteem. Als dat voor deze doelgroep niet werkt, moet het anders, redeneerde hij. Dus hij draaide het om: ‘Niet het aanbod van een school moet leidend zijn, maar de ondersteuningsvraag van de jongere. Wat heb jij nodig om te kunnen meedoen? Daar moet je dan het onderwijstraject op afstemmen. Participatie is maatwerk.’
“De vraag is: wat heeft deze persoon nodig?”
Praktijkleren
Gewapend met zijn kennis en ervaring besloot Edwin drie jaar geleden om werk te maken van zijn visie op onderwijs voor deze jongeren. Inmiddels heeft hij met zijn innovatieve aanpak zo’n vijfentwintig studenten succesvol begeleid naar werk of een reguliere opleiding. De Zwolse vestiging van het leer-werkbedrijf Vakmensen B.V., dat met passend werk, opleiding/ontwikkeling en dagbesteding bijdraagt aan ritme en zingeving, sociale contacten en perspectief voor kwetsbare inwoners, faciliteert Edwin hierin met ervaringsplekken én een lesruimte. Daar is hij blij mee: ‘Leren en werken in de praktijk en oefenen op werkervaringsplekken is een heel effectieve manier om het onderwijstraject beter te laten aansluiten op de behoeften van de jongeren. Dat is niet alleen mijn eigen ervaring, maar een breed gedeelde visie[1]. Het is een goede manier om kennis te maken met een beroep en draagt bij aan het ontwikkelen van taal-, werknemers- en beroepsvaardigheden. De jongeren ervaren praktijkleren bovendien als veel motiverender en aantrekkelijker dan leren in een schoolse omgeving.’
Gedeelde visie, nieuwe vorm
‘Bij deze doelgroep ontbreekt vaak de basis om een entreeopleiding of andere reguliere opleiding te kunnen volgen. In de begeleiding werken we aan die basis. Het kan daarbij gaan om het leren van de taal, maar ook om opbouwen van een ondersteunend sociaal netwerk of om sociale vaardigheden zoals vragen stellen, of je telefoon wegleggen als je met iemand in gesprek bent. Het geeft veel voldoening om jongeren die in het reguliere onderwijssysteem dreigen uit te vallen, een alternatief onderwijstraject te kunnen bieden. Hoewel ik niet meer in een regulier klaslokaal werk, deel ik nog altijd de visie van mijn werkgever Landstede: oog hebben voor persoonlijke groei en iedereen helpen het beste uit zichzelf te halen; het lef hebben om grenzen te verleggen en veerkrachtig te reageren op veranderingen; en inspirerend onderwijs te kunnen bieden waarin je mag worden wie je bent. Ik hoop dat alle onderwijscentra, inclusief Landstede, vanuit deze visie hun verantwoordelijkheid nemen als het gaat om kansengelijkheid en dat ze daarbij openstaan voor nieuwe onderwijsvormen.’
Samson en Aman
In plaats van in een schoolbank te zitten en alsmaar te moeten praten, of de school vroegtijdig te verlaten, zijn Samson en Aman aan de slag gegaan bij de fietswerkplaats van Vakmensen, vertelt Edwin. ‘Van de werkleider leerden ze sleutelen, van mij en van de collega’s in de werkplaats leerden ze de vaktaal die ze nodig hadden. Soms zag ik ze ineens een tijd helemaal niets doen. Het bleek dat ze niet wisten hoe ze een vraag konden stellen. Dus gingen we daarmee oefenen. Na een aantal maanden kenden ze alle fietsonderdelen bij naam, hadden ze veel geleerd over fietstechniek en stelden ze vragen als ze iets wilden weten. Met die basis konden ze de stap maken naar de BBL-opleiding fietstechnicus bij Deltion. Na een warme overdracht zijn de beide jongens aan de slag gegaan bij de fietswerkplaats van Westerman in Nieuwleusen. Eén van de jongens werkt daar nog steeds. De andere heeft een andere richting gekozen – ook prima natuurlijk. Het gaat erom dat zij regie krijgen over hun leven en kunnen meedoen: op de arbeidsmarkt, in de samenleving.’
[1] Movisie (2019). Dossier: Wat werkt bij het succesvol toeleiden van jongeren naar werk?